Problem niepłodności dotyka miliony ludzi na całym świecie. I chociaż nie jest już tematem tabu jak kilkanaście lat wcześniej, niektóre pary nadal zamykają się ze swoim problemem w czterech ścianach. A przecież współczesna medycyna oferuje wiele metod leczenia niepłodności. Od czego zacząć? Od diagnostyki!
Problemy z niepłodnością. Z czego wynikają?
Niepłodność może być związana z wieloma problemami zdrowotnymi. Wśród nich po stronie kobiety znajdują się m.in. zaburzenia hormonalne, wady budowy macicy endometrioza i związane z nią problemy, czy zrosty pooperacyjne lub pozapalne w jamie brzusznej. Po stronie mężczyzny są to zwykle nieprawidłowości nasienia, m.in. zaburzenia dotyczące liczby, budowy i czynności plemników, brak plemników, niedrożność dróg wyprowadzających nasienie czy zaburzenia erekcji. O niepłodności mówimy, gdy po roku regularnego współżycia bez zabezpieczeń kobieta nie zachodzi w ciążę.
Niepłodność może być pierwotna – jeśli dotyczy braku pierwszej ciąży. Może również dotknąć te pary które mają już jedno lub więcej dzieci. Mamy wtedy do czynienia z niepłodnością wtórną – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Marek Gogacz, Szpital Żagiel Med w Lublinie. – Ta choroba zawsze dotyczy pary – kobiety i mężczyzny, z których każde z osobna może być zdrowe i płodne – dodaje prof. Gogacz.
Wskazania do wykonania diagnostyki niepłodności u kobiet
Diagnostykę niepłodności zaleca się kobietom, które pomimo prób nie zaszły w ciążę w ciągu roku od rozpoczęcia starań.
Są sytuacje, w których zaleca się wcześniejszą diagnostykę – zwykle kiedy wiek kobiety przekracza 35 lat, miesiączki są nieregularne, rzadkie lub zanikają całkowicie. Wskazaniem do wcześniejszej diagnostyki są również wady w budowie narządów płciowych – wyjaśnia prof. Gogacz.
Diagnostyka niepłodności. Od czego zacząć?
Najważniejszym etapem diagnozowania niepłodności jest wywiad lekarski, który przeprowadzany jest na pierwszej wizycie – mówi prof. Gogacz. – Pacjentka powinna być przygotowana na czasem niewygodne, intymne i wstydliwe pytania – dodaje prof. Gogacz. – Niestety, bez zebrania dogłębnego wywiadu, trudno jest ustalić kolejne kroki.
Lekarz może zapytać o regularność i długość cyklu miesiączkowego, częstotliwość współżycia, wady wrodzone i choroby genetyczne występujące w rodzinie czy poronienia. Należy pamiętać, że im więcej szczegółów przekażemy lekarzowi, tym łatwiej i szybciej będzie mu ustalić wstępnie przyczynę problemów. Pamiętajmy, że nie warto się wstydzić i ukrywać przed lekarzem istotnych informacji, takich jak ilość partnerów czy przebyte zakażenia.
Owulacja – monitoring
Rozpoczynając diagnostykę niepłodności, lekarz musi poznać cykl menstruacyjny pacjentki. Konieczne mogą być badania USG, wykonywane 2-4 razy w miesiącu, a także badania stężenia wybranych hormonów we krwi, przeprowadzane w różnych fazach cyklu. Na ich podstawie lekarz stwierdzi, czy dochodzi do owulacji, kiedy pojawiają się dni płodne. Badanie USG wykonuje się na początku cyklu, następnie w drugiej jego połowie.
Jeśli lekarz stwierdza brak owulacji, może zastosować leki, które będą pobudzać jajniki i stymulować owulację. Są to zwykle tabletki albo zastrzyki. Istotne jest, aby przyjąć je na początku cyklu – wyjaśnia prof. Gogacz.
Zwykle, jeśli miesiączki są regularne, nie trzeba sprawdzać stężenia prolaktyny, ale warto sprawdzić stężenie: FSH i AMH (na podstawie stężenia tych hormonów można sprawdzić potencjał rozrodczy kobiety), androgenów i TSH.
Badania narządów płciowych
Bardzo często u kobiet problemem są wady w budowie jamy macicy, niedrożność jajowodów czy zmiany w obrębie nabłonka takie jak polipy, czy obecność mięśniaków lub adenomiozy. W celu ich zdiagnozowania, zwykle zleca się między innymi:
- histeroskopię – badanie oceniające budowę jamy macicy, podczas którego można usunąć mięśniaki, polipy i zrosty.
- HSG – w czasie tego badania podaje się roztwory różnych substancji przez cewnik obecny w kanale szyjki macicy, w celu uwidocznienia jamy macicy i jajowodów. W ten sposób sprawdzana jest drożność budowa jamy macicy i drożność jajowodów. W niektórych przypadkach badanie umożliwia również udrożnienie jajowodów, dzięki czemu usuwana jest przyczyna niepłodności spowodowana niedrożnością;
- biopsja rysowa endometrium – badanie wykonywane jest w celach diagnostycznych, w przypadku podejrzenia zmian w obrębie śluzówki szyjki i jamy macicy, które budzą wątpliwość
- kolposkopia – badanie polega na ocenie w znacznym powiększeniu tarczy, odcinka pochwowego, szyjki macicy, co umożliwia ocenę kondycji nabłonka w badanym obszarze. Jeżeli lekarza coś zaniepokoi, jest on w stanie pobrać materiał z szyjki do szczegółowego badania w trakcie kolposkopii
- cytologia – jest to badanie diagnostyczne służące do wykrywania stanów przednowotworowe i nowotworowe w obrębie szyjki macicy. Zmiany te również mogą powodować problemy z zajściem w ciążę.
- laparoskopia diagnostyczna – w badaniu rozpoznaje się między innymi endometriozę, ocenia się budowę i położenie narządów miednicy mniejszej, sprawdza drożność jajowodów, czy obecność zrostów;
- test PCT – to badanie śluzu szyjkowego, które należy wykonać w ciągu 8 godzin po odbytym stosunku płciowym (zwykle po 2 godzinach od współżycia). W badaniu ocenia się stopień aktywności plemników, które są widoczne w wydzielinie szyjki macicy. Na tej podstawie można ocenić szansę danej pary na zajście w ciążę. Zanim wykona się to badanie, wcześniej należy zbadać nasienie mężczyzny.
Badania bakteriologiczne
Kiedy diagnozujemy niepłodność u kobiet, szukamy przyczyn ewentualnych infekcji. W wybranych przypadkach wykonujemy badania w kierunku obecności Chlamydii, Mycoplazmy czy Ureaplazmy – najczęstsze przyczyny infekcji i trudności z uzyskaniem ciąży – mówi prof. Gogacz. – Infekcje te, mogą bardzo mocno mobilizować układ odpornościowy i prowadzić do niedrożności jajowodów, mając ogromny wpływ na płodność – wyjaśnia prof. Gogacz.
