Problemy z zajściem w ciążę trwające 12 miesięcy, (przy regularnych stosunkach płciowych bez zabezpieczenia) mogą świadczyć o niepłodności. Jej przyczyny mogą leżeć zarówno po stronie kobiet, jak i po stronie mężczyzn. Dlatego niepłodność zawsze należy rozpatrywać w kontekście pary, a nie każdego z partnerów osobno. W artykule przybliżamy, na czym polega diagnostyka w kierunku niepłodności u kobiet oraz jakie badania najczęściej wykonywane są w ramach diagnostyki niepłodności u mężczyzn.
Dlaczego precyzyjna diagnostyka przyczyn niepłodności jest tak bardzo ważna?
Diagnostyka niepłodności to najważniejszy etap stanowiący o planie postępowania terapeutycznego i jego skuteczności. Bez określenia przyczyn problemów z uzyskaniem ciąży, nie może być mowy o określeniu szans uzyskania ciąży czy skutecznej metodzie leczenia. Wybierając się do specjalisty leczenia niepłodności trzeba pamiętać, że niepłodność zawsze dotyczy pary i diagnostyką powinni być objęci oboje partnerzy. Przyczyną braku ciąży może być zarówno czynnik żeński, jak i męski, a niejednokrotnie oba jednocześnie. O tym, jak wygląda w skrócie diagnostyka niepłodności u pacjentów opowiedział nam nasz rozmówca, lekarz specjalista z Centrum Leczenia Niepłodności Angelius w Katowicach:
Diagnostyka niepłodności jest procesem złożonym i wieloetapowym, wymagającym holistycznego podejścia. Musimy pamiętać, że czynników zmniejszających szanse na uzyskanie i utrzymanie ciąży jest wiele: od wieku pacjentów, czasu niepłodności, przebiegu owulacji, wielkości rezerwy jajnikowej, jakości nasienia, przebytych chorób i zabiegów operacyjnych w obrębie jamy brzusznej, chorób współistniejących, chorób wrodzonych członków rodziny, aktywnych stanów zapalnych, aż po tryb życia, nawyki żywieniowe, nałogi czy liczbę partnerów seksualnych i częstotliwości współżycia. Nie bez znaczenia jest również czynnik psychologiczny. Pierwszym krokiem postępowania diagnostycznego jest wywiad medyczny, który pozwala lekarzowi prowadzącemu poznać odpowiedzi na powyższe i na tej podstawie ustalić kierunek diagnostyki, a w dalszej perspektywie indywidualny plan optymalnego leczenia.
Na czym polega diagnostyka przyczyn niepłodności u kobiet?
Diagnostyka niepowodzeń rozrodu odbywa się na podstawie standardów postępowania wypracowanych przez międzynarodowe i polskie stowarzyszenia medycyny rozrodu i gremia specjalistów. Dokładny zakres badań zależy oczywiście od zaleceń lekarza prowadzącego i różni się dla mężczyzny i kobiety. Badając przyczyny długotrwałego braku ciąży u kobiet wykonywane są badania podmiotowe, przedmiotowe wraz z badaniem ginekologicznym oraz wybrane badania hormonalne i obrazowe. Grupę podstawowych badań stanowią:
- Badanie AMH, czyli ocena poziomu rezerwy jajnikowej, która określa płodność kobiety.
- Badanie FSH, LH, estradiol, progesteron, testosteron, prolaktyna, TSH, anty-Tpo – badania hormonalne.
- Badanie Sono FSH – badanie wykonywane w celu sprawdzenia prawidłowości w budowie macicy i w drożności jajowodów.
- Histeroskopia – badanie, którego celem jest ocena budowy jamy macicy. W razie potrzeby histeroskopia umożliwia również usunięcie wykrytych zrostów, polipów, mięśniaków guzów nowotworowych.
- Ultrasonografia jajnika – pozwala na ocenę struktury jajników i liczby znajdujących się w nich pęcherzyków antralnych, która w sposób bezpośredni wpływa na szanse na zajście w ciążę.
- Biocenoza pochwy – analiza składu gatunkowego, dynamiki i struktury biofilmu pochwy.
Dodatkowo rekomendowane są również badania zakażeń przenoszonych drogą płciową tj. Chlamydia trachomatis, Ureaplasma Spp., Mycoplasma genitalium oraz diagnostyka genetyczna: badanie kariotypu, mutacje w genie CFTR, trombofilia wrodzona.
Diagnostyka niepłodności u mężczyzn
Standardem diagnostyki niepłodności u mężczyzn, obok badania przedmiotowego narządów płciowych, jest badanie nasienia. Podstawowe badanie nasienia pozwala na określenie jego czasu upłynnienia, lepkości, objętości i pH, jak również liczby znajdujących się z nim plemników, ich aglutynacji oraz ruchu z podziałem na typ. Badanie nasienia może być również poszerzone o analizę morfologii plemników, test eozynowy (analiza żywotności plemników), test POX (ocena liczby aktywnych leukocytów), MAR test (test na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych klasy IgG), fragmentację DNA plemników, posiew nasienia. Jeśli parametry nasienia są nieprawidłowe wskazane jest badanie endokrynologiczne, w szczególności hormonu FSH i testosteronu, a także LH i prolaktyny. W przypadku małej objętości lub braku ejakulatu przeprowadza się badanie moczu po ejakulacji, które może wskazać przyczynę. Podobnie jak u kobiet, przyczyną niepłodności mogą być zaburzenia genetyczne, wskazane jest wykonanie badania kariotypu, mutacji w genie mukowiscydozy (CFTR) oraz mutacji w regionie AZF na chromosomie Y.
